Oprogramowanie klienckie Telnet zapewnia możliwość zalogowania się
do zdalnych hostów internetowych z uruchomionym serwerem Telnet, a następnie
wykonywanie poleceń przy użyciu wiersza poleceń. Klient usługi Telnet jest
nazywany hostem lokalnym. Serwer Telnet, wykorzystujący specjalne
oprogramowanie zwane demonem, jest nazywany hostem zdalnym.

Aby nawiązać połączenie z klienta Telnet, musi zostać wybrana
opcja połączenia. Zwykle pojawia się okienko dialogowe z zapytaniem o nazwę
hosta i typ terminala. Nazwa hosta to adres IP lub nazwa DNS zdalnego
komputera. Typ terminala opisuje rodzaj emulacji, jaką powinien realizować
klient Telnet. Operacje realizowane za pomocą protokołu Telnet nie wykorzystują
mocy obliczeniowej komputera transmitującego. Zamiast tego, do zdalnego hosta
transmitowane są naciśnięcia klawiszy, a ekran wynikowy jest przesyłany z
powrotem na lokalny monitor. Całe przetwarzanie i zapis wyników są realizowane
po stronie komputera zdalnego.
Telnet pracuje na poziomie warstwy
aplikacji modelu TCP/IP. Zatem protokół Telnet funkcjonuje w trzech górnych
warstwach modelu OSI. Warstwa aplikacji realizuje polecenia. Warstwa
prezentacji obsługuje formatowanie, zwykle w kodzie ASCII. Zadaniem warstwy
sesji jest transmisja. W modelu TCP/IP wszystkie te funkcje należą do warstwy
aplikacji.